Όταν πρόκειται για Ρώσους σκηνοθέτες, τα πρώτα ονόματα που έρχονται στο μυαλό όλων, είναι ο Σεργκέι Μιχαήλοβιτς Αϊζενστάιν και ο Αντρέι Αρσένιεβιτς Ταρκόφσκι. Ο Σεργκέι Αϊζενστάιν θεωρείται ως ο πατέρας της σύγχρονης θεωρίας του μοντάζ.
Ωστόσο, ένας λιγότερο γνωστός σκηνοθέτης, ο Βσέβολοντ Ιλλαριονοβιτς Πουντόβκιν, αποδεικνύει πόσο απαραίτητες ήταν οι ρωσικές ταινίες για τον κινηματογράφο, στις αρχές του 20ού αιώνα. Ελαφρώς διαφορετική από εκείνη του Αϊζενστάιν, ο Πουντόβκιν παρέχοντας τη δική του θεωρία στο μοντάζ, αποτέλεσε το θεμέλιο του κλασικού στυλ μοντάζ του Χόλιγουντ, το οποίο χρησιμοποιείται σχεδόν σε κάθε ταινία εως σήμερα.
Vsevolod Illarionovich Pudovkin
Ποιός ήταν ο Βσέβολοντ Πουντόβκιν;
Αν και το όνομα του Πουντόβκιν μπορεί σε μερικούς να μην λέει τίποτα, η δύναμη του δάσκαλού του Λεβ Κουλέσωφ, ο οποίος, πρώτον, ήταν αναμφισβήτητα ο πρώτος θεωρητικός κινηματογράφου και δεύτερον, ήταν αυτός που απέδειξε ότι το μοντάζ σήμαινε περισσότερα από τη συνένωση δύο κομματιών φιλμ για να σχηματίσουν μια συνεκτική ιστορία, σίγουρα θα λέει περισσότερα.
Υποστηρίζεται ότι ο Πουντόβκιν ήταν συνδημιουργός του πειράματος Κουλέσωφ. Αν και δεν τεκμηριώνετε, παρόλα αυτά οι θεωρίες του για το μοντάζ, βοήθησαν στην καθιέρωση του σύγχρονου μοντάζ, καθώς και στη δημιουργία μιας κινηματογραφικής γλώσσας για το μοντάζ, που εξακολουθούμε να χρησιμοποιούμε μέχρι σήμερα.
Στον πυρήνα τους, οι πρώτοι Ρώσοι θεωρητικοί του κινηματογράφου, όπως ο Πουντόβκιν, πίστευαν ότι το μοντάζ, η οργάνωση και η τοποθέτηση των πλάνων, ήταν ένα μέσο έκφρασης που ήταν μοναδικό στη δημιουργία ταινιών, κάτι που δεν έγινε και εξακολουθεί να μην γίνεται στη λογοτεχνία, το θέατρο, τη ζωγραφική ή τις πλαστικές τέχνες.
Τεχνικές μοντάζ του Pudovkin
Το θεμέλιο της κινηματογραφικής τέχνης είναι το μοντάζ
Η προσέγγιση του Πουντόβκιν στο μοντάζ επικεντρώθηκε στην ιδέα ότι η αντιπαράθεση μεμονωμένων πλάνων σε μια κινηματογραφική ακολουθία θα μπορούσε να δημιουργήσει νόημα και συναισθηματικό αντίκτυπο πέρα από αυτό που θα μπορούσε να επιτευχθεί από κάθε πλάνο ανεξάρτητα. Πίστευε ότι η ουσία του κινηματογράφου βρισκόταν στον τρόπο με τον οποίο συναρμολογούνται τα πλάνα και όχι στα ίδια τα πλάνα.
Ο Πουντόβκιν εντόπισε διάφορους τύπους μοντάζ που χρησιμοποίησε στις ταινίες του, όπως:
Συνειρμικό μοντάζ / Associative Montage
Το συνειρμικό μοντάζ αντιπαραθέτει δύο φαινομενικά ασύνδετα γεγονότα για να δημιουργήσει μια τρίτη κύρια ιδέα ή έννοια, που δεν περιέχεται σε κανένα από τα μέρη του μοντάζ. Πιο συγκεκριμενα βασίζεται στην ιδέα της σύνδεσης των πλάνων, με βάση τους θεματικούς, οπτικούς ή συναισθηματικούς συσχετισμούς τους και όχι την αφηγηματική τους συνέχεια. Αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να μεταφέρει τις σκέψεις, τα συναισθήματα ή τον εσωτερικό κόσμο ενός χαρακτήρα. Οι ταινίες στη διαφήμιση χρησιμοποιούν συχνά συνειρμικό μοντάζ, επειδή πρέπει να περάσουν πολύπλοκα μηνύματα σε σύντομο χρονικό διάστημα.
Μοντάζ αντίθεσης / Contrast Montage
Το μοντάζ αντιθεσης ή μονταζ σύγκρουσης περιλαμβάνει την τοποθέτηση δύο πλάνων με αντίθετο περιεχόμενο ή έννοιες το ένα δίπλα στο άλλο για να δημιουργηθεί ισχυρότερο συναισθηματικό ή πνευματικό αντίκτυπο, μεγεθύνοντας το δράμα. Για παράδειγμα, ένα πλάνο ενός πεινασμένου ανθρώπου δίπλα σε ένα πλάνο ενός πλούσιου γεύματος, μπορεί να τονίσει την αντίθεση μεταξύ πείνας και αφθονίας.
Παράλληλο μοντάζ / Parallel Montage
Στο παράλληλο μοντάζ, πλάνα από διαφορετικές σκηνές, ιστορίες ή τοποθεσίες παρεμβάλλονται για να δημιουργήσουν μια αίσθηση ταυτόχρονης δράσης ή γεγονότων. Αυτή η τεχνική μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να δημιουργήσει ένταση και να δείξει τη διασύνδεση διαφορετικών χαρακτήρων ή πλοκών. Μια διάσημη περίπτωση παράλληλου μοντάζ, είναι η παρακάτω σκηνή από την ταινία "Η Σιωπή των Αμνών".
Στη σκηνή, ο θεατής εναλλάσσεται μεταξύ του να βλέπει την ομοσπονδιακή αστυνομία να ετοιμάζεται να εισβάλει σε ένα σπίτι και τον Μπάφαλο Μπιλ στο υπόγειο μπουντρούμι του. Ως θεατές, πιστεύουμε ότι το σπίτι στο οποίο πρόκειται να εισβάλουν οι πράκτορες είναι του Μπάφαλο Μπιλ. Όμως αποκαλύπτεται ότι το σπίτι που εισβάλει η ομοσπονδιακή αστυνομία είναι ακατοίκητο και οτι η Κλαρίς Στάρλινγκ, βρίσκεται στην εξώπορτα του Μπάφαλο Μπιλ.
Σε αυτό το παράδειγμα, οι χαρακτήρες μέσα στο σπίτι του Μπάφαλο Μπιλ δεν γνωρίζουν τι συμβαίνει έξω από το σπίτι και οι πράκτορες δεν γνωρίζουν τι συμβαίνει μέσα στο σπίτι. Αυτό το αριστουργηματικό κόψιμο των σκηνών μεταξύ δύο διαφορετικών τοποθεσιών κατά τη διάρκεια του ίδιου χρόνου δημιουργεί ένταση και παρατείνει την αγωνία.
Οι ιδέες του Πουντόβκιν για το μοντάζ επηρέασαν τη διαμόρφωση της γλώσσας του κινηματογράφου και είχαν διαρκή αντίκτυπο στους κινηματογραφιστές παγκοσμίως. Το έργο του, μαζί με το έργο άλλων σοβιετικών θεωρητικών του μοντάζ όπως ο Σεργκέι Αϊζενστάιν, συνέβαλαν στην ανάπτυξη τεχνικών μοντάζ που συνεχίζουν να χρησιμοποιούνται στη δημιουργία ταινιών έως τις μέρες μας.
Βιβλιογραφία
Φιλμογραφία